Zaburzenia połykania

Ten artykuł rzuca światło na często bagatelizowany problem dysfagii, ujawniając, jak objawy takie jak ślinotok, cofanie się pokarmu i wymioty mogą sygnalizować zaburzenia połykania. Poznaj główne przyczyny dysfagii, od nowotworów po choroby neurologiczne oraz dowiedz się, jakie opcje leczenia, w tym dieta i specjalistyczne produkty żywieniowe, mogą pomóc w poprawie jakości życia osób dotkniętych tym stanem. Omówimy także, dlaczego rekomenduje się terapię żywieniową w zminimalizowaniu ryzyka powikłań.

Spis treści

• Jakie mogą być objawy zaburzeń połykania
• Możliwe przyczyny zaburzeń
• Zastosowanie żywności medycznego przeznaczenia
• Znaczenie diety w leczeniu zaburzeń połykania
• Wstępna samo-diagnoza problemu
• Metody diagnozy specjalistycznej
• Informacje dla opiekunów - dobre praktyki opieki

 

Czytaj więcej na temat dysfagii i dobierz odpowiednie środki żywieniowe które pomogą zredukować jej niepożądane efekty

 

Jakie mogą być objawy zaburzeń połykania - co jest niepokojące i może wymagać diagnozy

• Podczas jedzenia pokarm często zatrzymuje się w ustach i gardle.
• Pojawiają się problemy z rozpoczęciem procesu połykania, co prowadzi do przedłużania się czasu spożywania posiłków.
• Zauważalny jest spadek masy ciała u pacjentów.
• W trakcie jedzenia dochodzi do zachłyśnięć i kaszlu, co może skutkować zwiększeniem ilości wydzieliny w drogach oddechowych, prowadząc do stanów
• zapalnych i zapaleń płuc.
• Pacjenci skarżą się na piekący ból za mostkiem.
• Występują objawy takie jak odbijanie i zgaga.
• Obserwuje się również ślinotok, cofanie się pokarmu i wymioty.
• Dolegliwości nasilają się w pozycji leżącej oraz podczas pochylania się.
• Pacjenci lepiej radzą sobie z połykaniem pokarmów stałych niż płynnych.

Możliwe przyczyny zaburzeń połykania

Zaburzenia połykania, znane jako dysfagia, mogą wynikać z różnych przyczyn i dotykać różnych faz procesu połykania. Co ciekawe, nie dotyczy ona jedynie problemów z jedzeniem, ale dotyka często całego gardła. Zatem dysfagia współwystępuje z zaburzeniami głosu i mowy ze względu na współudział górnych odcinków dróg oddechowych i pokarmowych w procesach połykania, oddychania, fonacji i artykulacji.

Z zasady wyróżnia się trzy główne fazy dysfagii: ustną, gardłową i przełykową, z dodatkowym podziałem na dysfagię górną (ustno-gardłową) i dolną (przełykową).

Najczęstsze przyczyny zaburzeń połykania obejmują:

• W obrębie fazy ustnej występują przyczyny takie jak nowotwory, defekty w rozwoju, problemy z działaniem gruczołów ślinowych, uszkodzenia błony śluzowej o charakterze mechanicznym bądź zapalnym oraz choroby neurologiczne.
• W fazie gardłowej dominują problemy związane z chorobami mięśniowo-nerwowymi, nowotworami, komplikacjami po zabiegach chirurgicznych na gardle i krtani oraz innymi schorzeniami układu nerwowego.
• W fazie przełykowej do najczęstszych przyczyn należą nowotwory, stenozy i divertikula przełyku (zwężenie), zaburzenia motoryki przełyku, refluks żołądkowo-przełykowy, fistule między tchawicą a przełykiem, stany zapalne włączając infekcje grzybicze, skutki uboczne stosowania pewnych leków, wybrane choroby skóry oraz patologie neurologiczne.

Zastosowanie żywności specjalnego przeznaczenia medycznego w przypadku zaburzeń z połykaniem

Żywność medycznego przeznaczenia, tak jak Immax 350g i Nutrego ADENSIN 400g, stanowi ważne wsparcie dla osób z zaburzeniami połykaniem, oferując specjalistyczne rozwiązania dietetyczne dostosowane do ich potrzeb. Oba produkty zaprojektowano z myślą o pacjentach w różnych stanach niedożywienia lub ryzyka niedożywienia związanego z chorobą, takich jak dysfagia, choroby nowotworowe, okres okołooperacyjny, czy zaburzenia smaku i apetytu.

Zarówno Immax jak i Nutrego ADENSIN są przykładami żywności specjalnego przeznaczenia medycznego, które wspierają dietę osób z zaburzeniami połykania, zapewniając im odpowiednią ilość składników odżywczych i ułatwiając spożywanie posiłków. Stosowanie takich produktów powinno odbywać się pod kontrolą lekarza, aby zapewnić bezpieczeństwo i skuteczność terapii żywieniowej.

Immax to wysokobiałkowa, bogatoresztkowa dieta w proszku, przeznaczona do żywienia doustnego, która może być stosowana doustnie lub przez zgłębnik. Zawiera wszystkie niezbędne składniki odżywcze, w tym białka, węglowodany, tłuszcze, składniki mineralne i witaminy, co czyni ją kompletną pod względem odżywczym. Jest polecana w stanach zwiększonego zapotrzebowania na energię i białko, przy zaburzeniach żucia i połykania, w leczeniu żywieniowym anoreksji i kacheksji, a także przed i po zabiegach chirurgicznych. Produkt jest niesłodki, bezsmakowy i może być łatwo dodawany do różnych posiłków, nie zmieniając ich smaku.

Nutrego ADENSIN to proszek do zagęszczania pokarmów, bezsmakowy i bezzapachowy, przeznaczony do zmiany konsystencji pożywienia dla osób z zaburzeniami połykania. Umożliwia zagęszczenie ciepłych i zimnych posiłków, ułatwiając kontrolę procesu przełykania i zapobiegając ryzyku zachłyśnięcia. Produkt jest odpowiedni dla osób z dysfagią, w chorobach nowotworowych, w okresie okołooperacyjnym oraz dla pacjentów zagrożonych niedożywieniem. Możliwość regulacji konsystencji pożywienia, od syropu po konsystencję budyniu, umożliwia indywidualne dostosowanie do potrzeb pacjenta, nie wpływając na smak potraw.

 

Znaczenie diety w leczeniu zaburzeń połykania

Znaczenie odpowiedniego dostosowania konsystencji posiłków dla osób zmagających się z dysfagia przełykową jest kluczowe, aby zapewnić im właściwe odżywianie. Opieka nad pacjentami onkologicznymi w domowym zaciszu wymaga od nas przygotowania posiłków o mniejszej objętości, ale o zwiększonej wartości kalorycznej, co pozwala uniknąć podrażnienia przewodu pokarmowego i minimalizować ryzyko niedożywienia.

W procesie przygotowywania pokarmów dla pacjentów z trudnościami w połykaniu, niezwykle istotne jest zapewnienie diet bogatych w niezbędne składniki odżywcze, przede wszystkim białko, które jest fundamentem regeneracji uszkodzonych tkanek. Zalecane jest wzbogacanie diety w składniki wysokoenergetyczne, takie jak śmietana zamiast tradycyjnego mleka, aby zapewnić odpowiedni poziom energii niezbędnej do walki z chorobą.

Posiłki dla osób doświadczających dysfagii powinny charakteryzować się miękkością, łatwością w rozdrabnianiu oraz konsystencją podobną do gładkiej papki, co znacząco ułatwia połykanie. Polecane jest podawanie produktów zbożowych, takich jak pieczywo czy biszkopty, po ich uprzednim namoczeniu. Dania główne najlepiej przyrządzać w formie kremów lub purée. Kluczowe jest, aby potrawy nie tylko ułatwiały proces połykania, ale były także smakowite i estetycznie prezentowane.

Przygotowując posiłki do zmiksowania, zaleca się osobne blendowanie każdego ze składników – mięsa, warzyw i węglowodanów – co pozwala na zachowanie ich wartości odżywczych. Dodawanie oliwy z oliwek, śmietany lub masła nie tylko wzbogaca smak dań, ale również ułatwia tworzenie odpowiednich kęsów, co znacznie ułatwia połykanie i zwiększa kaloryczność posiłku.

W kontekście opieki nad osobami z zaburzeniami połykania, kluczowe jest rozumienie przyczyn i leczenia dysfagii, w tym dysfagii neurogennej czy choroby refluksowej przełyku, które mogą utrudniać prawidłowe połykanie płynów czy połykania śliny. Ważne jest, aby być świadomym potencjalnych przeszkód w gardle czy obecności ciała obcego, które mogą znacznie utrudniać proces połykania. Profesjonalna wiedza o tych aspektach jest niezbędna podczas wizyt u lekarza i w przypadku zaburzeń połykania spowodowanych chorobami układu nerwowego, aby skutecznie radzić sobie z kłopotami z przełykaniem.

Wstępna diagnoza problemu - zlokalizuj miejsce bolesne

Diagnozowanie zaburzeń połykania przez samego pacjenta (w pomocy z jego opiekunem) może wskazać na potencjalne lokalizacje i przyczyny problemu. Warto zatem wstępnie przyjrzeć się objawom, lecz też zbytnio się do nich nie przywiązywać. Opinię musi wystawić lekarz bo wykonaniu badań.

• Zgłaszane przez pacjenta trudności w zatrzymywaniu pokarmu w nosogardlu mogą być oznaką niewydolności w obszarze podniebienia, spowodowanej przez zmiany strukturalne lub funkcjonalne.

• Częste cofanie się pokarmu do krtani lub tchawicy może sugerować występowanie refluksu żołądkowo-przełykowego, który objawia się zgagą, pieczeniem za mostkiem, kaszlem, a czasem chrypką, szczególnie po spożyciu posiłków lub w porze porannej.
• Zaburzenia połykania różnią się w zależności od konsystencji spożywanego pokarmu. Problemy z połykaniem pokarmów płynnych dotyczą głównie faz ustnej i gardłowej, natomiast trudności z połykaniem pokarmów stałych wskazują na problemy w fazie przełykowej, co może wskazywać na zmiany morfologiczne.
• Niestety, niezależnie od rodzaju spożywanego pokarmu, zaburzenia często wiążą się z chorobami neurologicznymi, co objawia się problemami z mową i głosem, w tym dyzartrią.
• Specyficzne problemy połykowe, takie jak dyskomfort w gardle czy parestezje (zaburzenia czucia), mogą występować u osób z zawodowymi schorzeniami narządu głosu, często powiązane z obniżonym poziomem żelaza.
• Dysfagia o specyficznym charakterze, tak jak atypowe lub infantylne połykanie u dzieci, może być związana z zaburzeniami motoryki, wadami zgryzu, trudnościami w oddychaniu przez nos lub pewnymi utrwalonymi nawykami, jak ssanie palca, co bywa efektem długotrwałego karmienia butelką.
• U dzieci z opóźnieniem w rozwoju, problemy z połykaniem często są efektem dużej, słabo ruchomej i nadmiernie rozwiniętej masy języka, utrudniającej przygotowanie pokarmu do połknięcia.
• Bolesność przy połykaniu, znana jako odynofagia, może wskazywać na stany zapalne, infekcje bakteryjne lub grzybicze, a także na zmiany nowotworowe lub następstwa radioterapii.

Metody diagnozy specjalistycznej

Dla opiekunów osób z zaburzeniami połykania, kluczowe jest zrozumienie dostępnych metod diagnostycznych, które pomagają w ustaleniu przyczyny i odpowiedniego leczenia dysfagii.

1. Wideofluoroskopia - Jest to zaawansowana metoda obrazowania, która pozwala na wizualizację całego procesu połykania, od momentu żucia, przez formowanie kęsa pokarmowego, aż po przejście pokarmu przez gardło. Technika ta umożliwia ocenę dynamiki połykania, identyfikując konkretne miejsca, w których mogą występować zaburzenia.

2. Wideoendoskopia - To mniej inwazyjna metoda w porównaniu do wideofluoroskopii, która nie wymaga użycia promieniowania rentgenowskiego. Pozwala na pośrednią ocenę aktu połykania poprzez obserwację dolnej części gardła i przedsionka krtani. Jest szczególnie przydatna do identyfikacji problemów z połykaniem zarówno przed, jak i po spożyciu pokarmu.

3. Badanie ultrasonograficzne - Umożliwia ocenę ruchomości języka i kości gnykowej, co jest kluczowe w fazie ustno-gardłowej połykania. Ultrasonografia jest metodą bezpieczną i łatwo dostępną, która dostarcza informacji o mechanice połykania bez konieczności stosowania promieniowania.

Proponowane metody leczenia:

1. Rehabilitacja – obejmuje ćwiczenia terapeutyczne i kompensacyjne. Ćwiczenia terapeutyczne mają na celu poprawę mechanizmu połykania poprzez specjalne techniki ćwiczeń mięśni zaangażowanych w połykanie, natomiast ćwiczenia kompensacyjne polegają na dostosowaniu postawy ciała i modyfikacji pokarmu, by ułatwić połykanie bez zmiany fizjologii połykania.

2. Leczenie farmakologiczne – skupia się na łagodzeniu objawów refluksu żołądkowo-przełykowego, stosując środki zobojętniające kwas żołądkowy, leki wspomagające perystaltykę przełyku oraz blokery receptora H2.

3. Interwencje chirurgiczne – stosowane w przypadkach, gdy inne metody leczenia nie przynoszą poprawy. Zabiegi mogą obejmować operacje mające na celu zapobieganie aspiracji, takie jak przecięcie nerwów ślinianek, przemieszczenie przewodów śliniankowych, a w bardziej skomplikowanych przypadkach, procedury na mięśniu pierścienno-gardłowym czy tracheotomię.

Informacje dla opiekunów - dobre praktyki opieki nad osobą dotkniętą zaburzeniami połykania

Podczas opieki nad osobą z problemami trawienia rekomendowane jest przestrzeganie poniższych zasad:

• Ważne jest, aby podczas jedzenia lub karmienia pacjent znajdował się w odpowiedniej pozycji. Należy zadbać, aby osoba karmiona siedziała prosto, z głową skierowaną na wprost i lekko pochyloną w dół.
• Osoba karmiąca powinna siedzieć naprzeciwko, a nie stać, aby uniknąć konieczności podnoszenia głowy przez pacjenta. Pokarm powinien być podawany bezpośrednio do ust, a nie z boku, gdyż może to prowadzić do problemów z rozmieszczaniem pokarmu w ustach i ryzyka zachłyśnięcia. Obracanie głowy na bok podczas jedzenia utrudnia połykanie i zwiększa ryzyko zachłyśnięcia.
• Ponadto, unikaj podnoszenia głowy do góry, gdyż otwiera to dostęp do dróg oddechowych, co również zwiększa ryzyko zachłyśnięcia.
• Po posiłku ważne jest, aby pacjent pozostał w pozycji siedzącej lub półsiedzącej przez co najmniej 30 minut. Taka pozycja po jedzeniu pomaga zapobiegać cofaniu się treści żołądkowej do przełyku i gardła, co jest kluczowe w zapobieganiu zachłystowym zapaleniom płuc.
• Ważne jest podawanie pokarmu w małych kęsach i łykach, ponieważ trudności z połykaniem mogą nasilać się przy większych porcjach, co z kolei zwiększa ryzyko zachłyśnięcia.
• Podczas karmienia pacjenta należy zapewnić spokojne otoczenie i unikać pośpiechu. Dodatkowe bodźce, takie jak włączone radio, telewizor czy rozmowy w tle, mogą rozpraszać uwagę osoby karmionej, co utrudnia skupienie się na procesie jedzenia.
• Szczególnie ważne, ważne jest, aby pacjent nie mówił podczas jedzenia. Mówienie w trakcie posiłku może zaburzać koordynację między połykaniem a oddychaniem, co zwiększa ryzyko zachłyśnięcia.

Jak bezpiecznie karmić pacjenta? Zwróć jego uwagę.

Należy zapewnić, że pacjent jest w pełni skoncentrowany na jedzeniu i nie wykazuje oznak zmęczenia, senności, niepokoju, czy niechęci. Karmienie należy przerwać, gdy tylko pojawią się takie sytuacje, gdyż mogą one znacząco zwiększyć ryzyko zachłyśnięcia. W sytuacji, gdy doustne zaspokajanie zapotrzebowania kalorycznego jest niewystarczające, konieczne może być zastosowanie alternatywnych metod żywienia, takich jak drinki żywieniowe (np. Nutrego Forte albo owocowy Nutrego Fruty Plus), dodatki w proszku podnoszące kaloryczność ulubionych posiłków jak Immax.

Istotne jest również, aby nie zmuszać pacjenta do jedzenia, gdyż może to prowadzić do zachłyśnięcia oraz negatywnie wpływać na relację z opiekunem. W diecie należy unikać pokarmów, które są trudne do połknięcia i mogą zwiększać ryzyko zachłyśnięcia. Do konsystencji uznawanych za ryzykowne należą: niejadalne części pokarmów (jak kości, większe zioła, czy pestki), gruboziarniste produkty (np. orzechy), włókniste (np. włókniste mięso), o mieszanej konsystencji (jak zupa z makaronem), kruche (np. kruche ciastka), kleiste oraz pieniste.

1. Minimalizuj trudności z przyjmowaniem pokarmów i płynów: Nutrego ADENSIN to proszek do zagęszczania ciepłych i zimnych pokarmów, co ułatwia połykanie i zapobiega ryzyku zachłyśnięcia. Dzięki możliwości regulacji konsystencji, można dostosować pożywienie do potrzeb pacjenta.

2. Redukuj ryzyko zachłyśnięcia: Zagęszczenie pokarmów za pomocą proszków medycznych zapewnia lepszą kontrolę nad procesem połykania, co minimalizuje ryzyko zachłyśnięcia.

3. Problemy z odżywianiem i ryzykiem niedożywienia: Diety medyczne są kompletnym rozwiązaniem żywieniowym, dostarczającym niezbędnych składników odżywczych, w tym białek, witamin i minerałów. To produkty bardzo ważne w stanach zagrożenia niedożywieniem.

 

Podsumowanie:

Ważne jest, aby opiekunowie osób z dysfagią byli świadomi istoty problemu i potrafili właściwie reagować na potrzeby żywieniowe pacjentów. Odpowiednie szkolenie i wskazówki dotyczące najlepszych praktyk opieki oraz zastosowanie zaleceń dietetycznych dla chorych mogą znacznie poprawić jakość życia osób z zaburzeniami połykania, a także zmniejszyć ryzyko wystąpienia powikłań.

Zaburzenia połykania, znane również jako dysfagia, mogą dotykać pacjentów w różnym wieku, jednak szczególnie narażone są osoby starsze oraz te, które doświadczyły udaru mózgu, cierpią na chorobę Parkinsona lub inne choroby neurologiczne. Problem z połykaniem nie ogranicza się jedynie do pokarmu z jamy ustnej do gardła i przełyku, ale może wpływać na cały górny odcinek przewodu pokarmowego, prowadząc do uczucia zalegania treści pokarmowej, a nawet do odwodnienia i niedożywienia.

Dysfagia może mieć różne przyczyny, w tym zwężenie przełyku spowodowane uciskiem z zewnątrz przez guz, neurologiczne zaburzenia połykania wynikające z uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego po udarze mózgu, czy też zmiany w strukturach jamy ustnej i gardła. Objawy dysfagii to nie tylko trudności w przechodzeniu pokarmów i płynów, ale także uczucie przeszkody, kaszel czy nawet nieprzyjemny zapach z ust spowodowany zaleganiem treści pokarmowej.

W leczeniu zaburzeń połykania kluczowe jest zastosowanie odpowiednio dostosowanej diety, która umożliwia bezpieczne przechodzenie pokarmów przez przewód pokarmowy. W zależności od przyczyn dysfagii, leczenie może obejmować zarówno terapię żywieniową, jak i specjalistyczne interwencje medyczne mające na celu rozwiązanie podstawowych problemów.

Nutrego oferuje specjalistyczne produkty żywieniowe dostosowane do potrzeb osób z zaburzeniami połykania, takie jak proszki do zagęszczania pokarmów, które ułatwiają spożywanie posiłków i minimalizują ryzyko zachłyśnięcia. Wykorzystanie takich produktów jak Immax czy Nutrego ADENSIN, które są łatwe w przygotowaniu i mogą być dostosowane do indywidualnych preferencji smakowych pacjenta, stanowi ważny element wsparcia diety chorego.

 

Bibliografia:

https://www.termedia.pl/Zaburzenia-polykania-8211-postepowanie-diagnostyczne-i-zasady-rehabilitacji,8,985,1,1.html