Spis treści:

• Najważniejsze wskazania do żywienia dojelitowego.
• Filmy instruktażowe.
• Jakie korzyści niesie z sobą żywienie dojelitowe dla pacjentów.
• Zagrożenia i przeciwwskazania do żywienia dojelitowego.
• Powikłania związane z metodą żywienia dojelitowego.
• Wybór metody leczenia żywieniowego.
• Żywienie doustne jako pierwszy wybór terapii żywieniowej.
• Rodzaje żywienia dojelitowego.
• Rodzaje podawanej diety.

Informacje uzupełniające

• Czym jest żywienie dojelitowe?
• Procedura oceny stanu odżywienia pacjenta.
• Żywienie dojelitowe, a pozajelitowe.

 

Najważniejsze wskazania do żywienia dojelitowego

Wdrażanie żywienia dojelitowego, takiego jak przez sondę lub gastrostomię, zalecane jest przez Polskie Towarzystwo Żywienia Klinicznego i Metabolizmu (POLSPEN) w określonych sytuacjach. Kluczowe przesłanki do rozpoczęcia takiego leczenia obejmują:

Stwierdzone niedożywienie lub ryzyko jego wystąpienia, które  jednym z głównych powodów, dla których należy rozważyć zastosowanie żywienia dojelitowego. Szczególnie istotne jest to w sytuacji, gdy u pacjenta obserwuje się spadek masy ciała lub inne symptomy wskazujące na niedożywienie.

Kiedy pacjent nie jest w stanie przyjmować pokarmów normalną drogą doustną przez okres dłuższy niż 7 dni, żywienie dojelitowe staje się kluczową metodą podtrzymania odpowiedniego poziomu odżywiania. Jest to niezbędne, aby zapewnić ciągłość dostarczania niezbędnych składników odżywczych do organizmu.

W przypadkach, gdy pacjent przez więcej niż 10 dni otrzymuje mniej niż 60% zalecanej normy kalorycznej, żywienie dojelitowe jest zalecane, aby zapewnić organizmowi niezbędną energię i składniki odżywcze. Jest to szczególnie ważne, aby zapobiegać dalszemu pogłębianiu się stanu niedożywienia.

Żywienie dojelitowe może być również stosowane w przedoperacyjnym przygotowaniu pacjentów. W przypadkach, gdy planowany zabieg operacyjny uniemożliwia normalne odżywianie, żywienie dojelitowe może być wdrożone na 5-7 dni przed operacją. Celem jest zapewnienie optymalnego stanu odżywienia pacjenta, co ma kluczowe znaczenie dla powodzenia operacji i szybkości rekonwalescencji.

 

Filmy instruktażowe z podaży diety przemysłowej

Poniżej znajdziecie Państwo jeden film instruujący jak podawać dietę przemysłową z pomocą wlewu grawitacyjnego. W innych filmach DomMedici prezentowane są inne metody. Zachęcamy do poszukania odpowiedniego materiału.

Więcej materiałów: https://www.youtube.com/@dommedica1731

Jakie korzyści niesie z sobą żywienie dojelitowe dla pacjentów

Żywienie dojelitowe przynosi pacjentom wiele korzyści, to informacje istotne także dla opiekunów osób stosujących tę metodę. Oto kilka kluczowych punktów:

• Fizjologiczność żywienia dojelitowego sprawia, że jest to forma karmienia bliska naturalnym procesom organizmu. Pozytywnie wpływa to na funkcjonowanie przewodu pokarmowego, w tym na motorykę i ukrwienie, a także może zapobiegać translokacji bakteryjnej. Jest najbardziej fizjologiczną metodą dostarczania energii i innych składników pokarmowych w sytuacjach, gdy niemożliwe jest karmienie pacjenta drogą doustną.
• Poprawa trawienia jest jednym z kluczowych atutów żywienia dojelitowego. Stymuluje ono produkcję enzymów trawiennych i wspiera wzrost komórek jelitowych, co usprawnia trawienie. Dzięki temu stan chorego ulega poprawie, co jest szczególnie ważne w przypadkach, gdy rozważa się włączenie preparatów doustnych jako uzupełnienie tradycyjnie spożywanej diety.
• Żywienie dojelitowe znajduje zastosowanie w różnych stanach zdrowia pacjenta. Stosuje się je m.in. w leczeniu niedożywienia, w okresie okołooperacyjnym, po udarach, przy leczeniu odleżyn, w chorobach nowotworowych, kacheksji, urazach, zapaleniach jelit oraz u pacjentów nieprzytomnych. Jest to forma sztucznego żywienia, często stosowana w przypadkach, gdy niemożliwe jest karmienie drogą doustną.
• Elastyczność stosowania żywienia dojelitowego pozwala na jego zastosowanie zarówno w warunkach szpitalnych, jak i domowych. Dzięki temu pacjent może kontynuować leczenie w różnych środowiskach, a dostęp do przewodu pokarmowego jest możliwy zarówno przez zgłębnik, jak i przez sztuczny dostęp do jelita cienkiego, jak stomia.
• Dostępność różnorodnych diet specjalistycznych pozwala na dostosowanie żywienia dojelitowego do indywidualnych potrzeb pacjenta. Diety przemysłowe przez zgłębnik oferują ściśle określony skład, co umożliwia zapewnienie odpowiedniej ilości składników odżywczych i mineralnych. W przypadku trudności, pacjent może być skierowany do poradni żywieniowej, gdzie zespół żywieniowy pomoże w doborze odpowiedniej diety.
• Przyspieszenie procesu leczenia jest jedną z głównych korzyści stosowania żywienia dojelitowego. Regularne karmienie dojelitowe przyczynia się do szybszego wyzdrowienia, poprawy stanu odżywienia, wzmacniania bariery immunologicznej oraz zmniejszenia ryzyka powikłań, w tym poinfekcyjnych po zabiegach chirurgicznych. Ponadto może skrócić czas hospitalizacji i przyczyniać się do wzrostu masy ciała u osób niedożywionych.
• Zmniejszenie czasu hospitalizacji dzięki implementacji żywienia dojelitowego jest korzystne zarówno dla pacjenta, jak i systemu opieki zdrowotnej. Szybsze przywrócenie zdrowia i skrócenie czasu pobytu w szpitalu to istotne cele każdej terapii.
• Poprawa masy ciała w przypadku niedożywienia jest kluczowym elementem procesu rekonwalescencji. Żywienie dojelitowe efektywnie przyczynia się do zwiększenia masy ciała u pacjentów niedożywionych, co jest ważnym aspektem ich leczenia.
• Wsparcie bariery immunologicznej jest kolejną ważną korzyścią stosowania żywienia dojelitowego. Odpowiednio zbilansowane żywienie pomaga w utrzymaniu i wzmacnianiu bariery immunologicznej organizmu, co jest szczególnie ważne u pacjentów osłabionych chorobą lub zabiegiem.

Zagrożenia i przeciwwskazania do żywienia dojelitowego

Dla opiekunów osób poddanych żywieniu dojelitowemu, ważne jest zrozumienie sytuacji, w których tego rodzaju żywienie może być niewskazane lub nawet niebezpieczne.

• Żywienie dojelitowe nie jest wskazane w przypadkach problemów z funkcjonowaniem jelit, szczególnie gdy występuje ciężki stan zapalny. Takie zaburzenia mogą uniemożliwić skuteczne przetwarzanie i przyswajanie pokarmów podawanych dojelitowo.
• W sytuacji mechanicznej niedrożności przewodu pokarmowego, na przykład spowodowanej przez guzy/nowotwory uniemożliwiające przejście pokarmu, żywienie dojelitowe stanowi przeciwwskazanie. W takich przypadkach stosowanie tej metody żywienia może prowadzić do poważnych komplikacji.
• Porażenna niedrożność pooperacyjna, czyli stan, w którym przewód pokarmowy nie funkcjonuje prawidłowo po operacji, również może wykluczać zastosowanie żywienia dojelitowego. W takich warunkach, zaleca się inne metody żywienia, dopasowane do aktualnego stanu przewodu pokarmowego pacjenta.
• Przetoka jelitowa z dużym wyciekiem wymaga szczególnej uwagi i często uniemożliwia stosowanie żywienia dojelitowego. W takich sytuacjach, konieczne jest indywidualne dostosowanie metody żywienia do stanu pacjenta.
• Ciężki wstrząs jest stanem, w którym organizm pacjenta nie jest w stanie prawidłowo przetwarzać pokarmu podawanego dojelitowo. W takich przypadkach, żywienie dojelitowe może być niewłaściwe i wymagać zmiany na inną formę żywienia.
• Nieustająca biegunka jest przeciwwskazaniem do żywienia dojelitowego, ponieważ może wskazywać na problemy z przyswajaniem pokarmu. W takiej sytuacji, zaleca się dokładną diagnozę przyczyn biegunki i dostosowanie odpowiedniej metody żywienia.
• Niedokrwienie jelit, czyli stan, w którym przepływ krwi do jelit jest ograniczony, może powodować poważne komplikacje przy żywieniu dojelitowym. W takich sytuacjach konieczne jest rozważenie alternatywnych metod żywienia.
• Ciężkie zaburzenia funkcjonowania przewodu pokarmowego również stanowią przeciwwskazanie do żywienia doustnego dietami przemysłowymi lub przez zgłębnik nosowo-żołądkowy. W takich przypadkach, żywienie pacjenta może być jedynie stosowane z pomocą certyfikowanych diet, dostosowanych do specyficznych potrzeb i stanu zdrowia.

Przed zastosowaniem naszych produktów skonsultuj wybór z lekarzem prowadzącym lub dietetykiem klinicznym.

Możliwe powikłania związane z metodą żywienia dojelitowego

Istnieje kilka powikłań związanych z żywieniem dojelitowym

• Niewłaściwa opieka nad zgłębnikiem oraz błędy w podaży diety przemysłowej mogą prowadzić do infekcji bakteryjnych oraz zachłystowego zapalenia płuc podczas stosowania żywienia dojelitowego. Dlatego tak ważne jest zachowanie prawidłowej higieny i monitorowanie sposobu podawania diety, aby uniknąć tych powikłań.
• Do typowych działań niepożądanych żywienia dojelitowego należą biegunka, wzdęcia i nudności. Często są one związane z nieodpowiednim składem preparatu, jego osmolalnością lub zbyt szybkim tempem podaży. Zmniejszenie szybkości podaży diety zazwyczaj pomaga w złagodzeniu tych objawów, co podkreśla, że żywienie ma znaczenie w kontekście komfortu pacjenta.
• W trakcie stosowania żywienia dojelitowego mogą wystąpić komplikacje techniczne i mechaniczne, takie jak migracja, zapętlenie, wypadnięcie cewnika, odleżyny śluzówki przewodu pokarmowego, krwawienie, a nawet perforacja. Te powikłania wymagają szczególnej uwagi i interwencji medycznej.
• W niektórych przypadkach, u pacjentów założenie PEG, czyli sztucznego dostępu do przewodu pokarmowego, może być niemożliwe z powodu przeciwwskazań takich jak ciężka koagulopatia, zapalenie otrzewnej, czy zaawansowane wodobrzusze. W takich sytuacjach, niemożliwe jest żywienie dojelitowe przez peg, co wymaga poszukiwania innych metod żywienia.
• Ponadto, istnieje ryzyko powikłań septycznych, takich jak infekcje związane z podaniem diety przez zgłębnik bądź przetokę odżywczą, aspiracja treścią pokarmową, a nawet zakażenie otrzewnej. Te powikłania stanowią poważne zagrożenie dla pacjentów korzystających z żywienia dojelitowego w warunkach domowych i szpitalnych.

Wybór metody leczenia żywieniowego

Podczas decydowania o metodzie leczenia żywieniowego u osób poddanych żywieniu przez PEG należy wziąć pod rozwagę kilka czynników:

Należy dokładnie ocenić aktualny stan zdrowia pacjenta, w tym jego ogólną kondycję oraz specyfikę choroby, aby wybrać najbardziej odpowiednią metodę żywienia. Taka ocena jest niezbędna do zrozumienia indywidualnych potrzeb pacjenta i dostosowania do nich planu żywieniowego.

Ważne jest zrozumienie, czy pacjent cierpi na niedożywienie i jak poważne jest to niedożywienie. Rozpoznanie stopnia niedożywienia ma kluczowe znaczenie dla wyboru metody żywienia, gdyż różne stany niedożywienia mogą wymagać różnych podejść żywieniowych.

Długość okresu, przez który pacjent będzie korzystał z żywienia dojelitowego, jest istotna przy planowaniu leczenia. Zrozumienie, czy będzie to krótkotrwała interwencja, czy długoterminowa terapia, pomaga w ustaleniu najlepszego planu żywieniowego dla pacjenta.

Żywienie doustne jako pierwszy wybór terapii żywieniowej

Może to być zarówno dieta normalna, lecz kontrolowana dietetyczne lub żywienie kliniczne, czyli przemysłowa dieta doustna

1. Warunki stosowania żywienia doustnego: można go stosować u pacjentów, którzy mają sprawne funkcjonowanie przewodu pokarmowego oraz zachowany odruch połykania.

2. Skład diety doustnej: dieta powinna być oparta na łatwo dostępnych produktach spożywczych i powinna obejmować wszystkie niezbędne składniki odżywcze, takie jak energia, białko, węglowodany, tłuszcze, witaminy i składniki mineralne. Należy dokładnie zbilansować dietę, bazując na szczegółowym wywiadzie medyczno-żywieniowym.

3. Suplementacja diety tradycyjnej: w przypadkach, gdy standardowe żywienie nie zapewnia wystarczającej ilości składników odżywczych, zalecane jest uzupełnienie diety o doustne preparaty odżywcze (drinki lub proszki odżywcze), które mogą być dodatkiem do podstawowego żywienia.

Rodzaje żywienia dojelitowego

Żywienie przez zgłębnik nosowo-żołądkowy, albo zgłębnik nosowo-jelitowy

1. Charakterystyka sondy: jest to giętka sonda umieszczana przez nos, która dociera do żołądka lub jelita cienkiego, służąca do podawania płynnych diet przemysłowych.

2. Kiedy stosować: ta metoda jest zalecana dla osób, które nie mogą być żywione tradycyjnie, doustnie, zwłaszcza w przypadkach niedrożności górnego odcinka przewodu pokarmowego, zaawansowanych problemów z połykaniem (dysfagia), niedożywienia związanego z chorobą lub w stanie nieprzytomności.

3. Ograniczenia czasowe stosowania: żywienie przez sondę nosowo-żołądkową lub nosowo-jelitową nie powinno trwać dłużej niż 30 dni. W przypadkach, gdy istnieje konieczność dłuższego żywienia, zaleca się rozważenie zastosowania gastrostomii.

Gastrostomia

1. Kiedy stosować gastrostomię: gastrostomia, czyli bezpośredni dostęp do żołądka za pomocą metody endoskopowej (PEG), jest zalecana, gdy przewiduje się potrzebę żywienia dojelitowego na okres dłuższy niż 30 dni i gdy przewód pokarmowy funkcjonuje prawidłowo.

2. Zalety PEG: metoda ta jest preferowana, ponieważ jest mniej inwazyjna niż przetoki wyłonione chirurgicznie i łatwiejsza w pielęgnacji.

3. Sposób żywienia przez gastrostomię: żywienie odbywa się poprzez podawanie kilku bolusów o objętości 200-300 ml, kontrolując zaleganie żołądkowe, poprzez wlew ciągły lub za pomocą specjalnej pompy.

4. Rodzaje diet stosowanych w PEG: można stosować zarówno diety przemysłowe, jak i miksowane diety kuchenne. Ze względu na łatwość stosowania, odpowiednią konsystencję i wartość odżywczą, zaleca się jednak korzystanie z diet przemysłowych.

Jejunostomia

1. Zastosowanie jejunostomii: ta metoda jest szczególnie preferowana po operacjach żołądka, w tym po resekcji żołądka lub przełyku.

2. Specyfika diet do jejunostomii: diety stosowane w jejunostomii różnią się składem od tych podawanych do żołądka. Wymagane są specjalne diety przemysłowe, które są dostosowane do fizjologii jelita cienkiego zarówno pod względem składu, jak i osmolalności.

3. Sposób podawania diety: żywienie odbywa się poprzez wlewy grawitacyjne lub z użyciem pompy, zaczynając od 10 ml na godzinę i stopniowo zwiększając ilość w ciągu 5-7 dni.

4. Unikanie podawania w bolusach: ze względu na ryzyko wystąpienia biegunki, dolegliwości bólowych i wzdęć, nie zaleca się podawania diet przemysłowych w formie bolusów przy stosowaniu jejunostomii.

 

Rodzaje podawanej diety

Dieta przemysłowa

Diety przemysłowe to specjalne preparaty żywieniowe, które mogą być podawane pacjentom zarówno doustnie, jak i przez zgłębnik. Są one podzielone na standardowe, które odpowiadają zwykłej diecie doustnej, oraz specjalne, które są dostosowane do konkretnej choroby i tolerancji pokarmowej pacjenta.

Tego rodzaju diety mogą być podawane doustnie, jeśli przewód pokarmowy funkcjonuje prawidłowo i zachowany jest odruch połykania. W sytuacjach, gdy występują zaburzenia połykania, po operacjach, czy w przypadkach problemów z przewodem pokarmowym, zaleca się podawanie diet przez zgłębnik. Jest to szczególnie polecane, jeśli okres leczenia żywieniowego nie przekracza 30 dni.

W przypadku podawania diety przez zgłębnik, należy używać płynnych i kompletnych diet przemysłowych przeznaczonych do żywienia dojelitowego. Są one specjalnie formułowane, aby sprostać wymaganiom żywieniowym pacjenta w takich okolicznościach.

Preparaty diety przemysłowej można wprowadzać do przewodu pokarmowego pacjenta za pomocą pomp perystaltycznych lub wlewów grawitacyjnych. Na początku zaleca się podawanie małych objętości, na przykład 10 ml co godzinę, stopniowo zwiększając ilość do dawki docelowej.

Podawanie diety w bolusach, czyli w porcjach o objętości 200-300 ml, jest możliwe, ale tylko w przypadku, gdy zgłębniki umieszczone są w żołądku pacjenta.

Sprzęt do żywienia dojelitowego może stanowić środowisko do rozwoju bakterii, dlatego konieczne jest jego regularne czyszczenie i konserwacja, aby zapobiec infekcjom. Podkreślamy, że pielęgnacja i kontrola są niezwykle ważne w procesie żywienia dojelitowego. Zaleca się przepłukiwanie sondy przed i po każdym użyciu 30-50 ml 0,9% roztworem NaCl, kontrolowanie położenia zgłębnika, dbanie o higienę miejsca przyklejenia plastra mocującego sondę oraz obserwowanie stanu pacjenta. Przede wszystkim nie zapominajmy o rękawiczkach jednorazowych.

 

Informacje uzupełniające:

Czym jest żywienie dojelitowe?

Definicja żywienia dojelitowego (enteralnego) obejmuje podawanie składników odżywczych, mineralnych i witamin w postaci diety przemysłowej lub miksów kuchennych do przewodu pokarmowego. Może ono odbywać się drogą doustną, przez zgłębnik lub przetokę odżywczą, w zależności od potrzeb i stanu zdrowia pacjenta.

Formy leczenia żywieniowego mogą być różnorodne. Obejmuje ono zarówno żywienie dojelitowe, czyli doustne z użyciem diet przemysłowych lub miksów kuchennych, podawane bezpośrednio do żołądka lub jelita (na przykład przez PEG), jak i żywienie pozajelitowe, czyli dożylnie.

Odpowiednie dostarczanie energii i składników odżywczych jest kluczowe dla poprawy stanu leczenia pacjenta i redukcji ryzyka powikłań. Zapewnienie pełnowartościowego żywienia ma istotny wpływ na proces zdrowienia i ogólną kondycję pacjenta. U pacjentów przewlekle chorych często nie jest możliwe lub jest bardzo trudne dostarczenie wszystkich niezbędnych składników odżywczych z tradycyjnych posiłków. W takich przypadkach konieczne jest zastosowanie alternatywnych form żywienia, aby zapewnić organizmowi potrzebne substancje.

Pacjenci z niedożywieniem lub ryzykiem jego wystąpienia powinni być objęci szczególną opieką żywieniową. Zapewnienie odpowiedniej diety jest niezbędne dla poprawy ich stanu zdrowia i zapobiegania dalszemu pogorszeniu kondycji.

 

Procedura oceny stanu odżywienia pacjenta

Cel oceny stanu odżywienia:

Celem przesiewowej oceny stanu odżywienia jest wykrycie osób z nieprawidłowym stanem odżywienia lub zagrożonych ryzykiem niedożywienia. Jest to kluczowy krok w zapewnieniu odpowiedniej opieki żywieniowej, szczególnie dla osób wymagających wsparcia w tym zakresie.

Metody oceny stanu odżywienia:

Metody oceny stanu odżywienia obejmują różnorodne techniki. Wywiad żywieniowy pozwala na zbieranie informacji na temat nawyków i preferencji żywieniowych pacjenta. Badania antropometryczne, takie jak mierzenie masy ciała, wzrostu, wskaźnika BMI, niezamierzonej utraty masy ciała, obwodu ramienia, grubości fałdu skórnego nad mięśniem trójgłowym oraz bioimpedancję, dostarczają cennych danych na temat fizycznego stanu pacjenta. Ponadto, badania biochemiczne, takie jak pomiar stężenia w surowicy prealbuminy, albuminy, transferyny oraz całkowitej liczby leukocytów, pozwalają na ocenę stanu odżywienia na poziomie biochemicznym.

Wykorzystanie skal oceny stanu odżywienia, takich jak Nutritional Risk Screening 2002 (NRS 2002), Subjective Global Assessment (SGA) oraz Malnutrition Universal Screening Tool (MUST), jest istotne w procesie diagnozy stanu odżywienia pacjenta.

Od 1 stycznia 2012 roku, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia w Polsce, na większości oddziałów szpitalnych obowiązuje ocena stanu odżywienia pacjenta przy użyciu skali SGA lub NRS 2002. Jest to obowiązkowy element opieki nad pacjentem w polskich szpitalach.

Zrozumienie i stosowanie tych metod oceny jest istotne dla właściwego monitorowania i zapewnienia odpowiedniej opieki żywieniowej dla pacjentów korzystających z żywienia przez PEG. Dzięki temu można dostosować dietę do indywidualnych potrzeb pacjenta i poprawić efektywność leczenia.

Jaki rodzaj żywienia jest stosowany - różnice pomiędzy żywieniem dojelitowym, a pozajelitowym

Dla opiekunów osób poddanych żywieniu dojelitowemu ważne jest zrozumienie, że w leczeniu żywieniowym preferowane jest żywienie enteralne (dojelitowe) nad pozajelitowym (parenteralnym), szczególnie w sytuacjach, gdy przewód pokarmowy pacjenta funkcjonuje prawidłowo, lecz nie jest w stanie zaspokoić potrzeb żywieniowych drogą doustną.

1. Preferencja dla żywienia dojelitowego: leczenie żywieniowe powinno odbywać się drogą przewodu pokarmowego (dojelitowo), gdyż jest to bardziej fizjologiczne i wiąże się z mniejszym ryzykiem powikłań niż żywienie pozajelitowe.

2. Wskazania do żywienia dojelitowego: kluczowym wskazaniem jest niedożywienie związane z chorobą lub ryzyko jego wystąpienia. Żywienie dojelitowe jest szczególnie zalecane u pacjentów cierpiących na różne choroby przewlekłe, które mogą prowadzić do niedożywienia.

3. Choroby często wiążące się z niedożywieniem: niedożywienie często występuje u osób z nowotworami, anoreksją, chorobą Parkinsona, Alzheimerem, chorobą Leśniowskiego-Crohna, przewlekłymi chorobami trzustki oraz u pacjentów przygotowujących się do operacji lub będących w okresie pooperacyjnym. Wiele innych chorób prowadzących do utraty masy ciała również może być wskazaniem do żywienia dojelitowego.

 

Cenne źródła:

https://opieka.opiekunchorego.pl/zywienie/zywienie-dojelitowe-pielegniarka/