Dieta cukrzycowa
Spis treści
- Rola diety w zarządzaniu cukrzycą
- Ogólne zasady diety cukrzycowej
- Zasady żywienia w cukrzycy - czym jest ładunek glikemiczny
- Leczenie cukrzycy dietą
- Zalecenia dotyczące spożycia węglowodanów, tłuszczów i białek
- Znaczenie indeksu glikemicznego i ładunku glikemicznego w doborze produktów
- Lista produktów o niskim indeksie glikemicznym
- Planowanie posiłków
- Jak wspierać cukrzyka w chorobie
- Co wolno jeść, a czego nie wolno osobom z cukrzycą?
- Jak komponować posiłki przy cukrzycy?
- Częste pytania i nasze odpowiedzi
- Przykładowy jadłospis na tydzień
Rola diety w zarządzaniu cukrzycą
Dieta odgrywa kluczową rolę w zarządzaniu cukrzycą, ponieważ pozwala kontrolować poziom glukozy we krwi, co jest niezbędne do minimalizowania ryzyka wystąpienia powikłań zdrowotnych związanych z tą chorobą. Z uwagi na to, że cukrzyca jest zaburzeniem gospodarki węglowodanowej, odpowiednie dobranie składników diety, zwłaszcza ilości i rodzaju węglowodanów, jest fundamentalne.
Ogólne zasady diety cukrzycowej
Z pomocą licznych specjalistów pracujących w ramach Nutrego udało nam się zebrać 5 najważniejszych czynników dla diabetyków.
- Kontrola węglowodanów: Zmniejszenie spożycia szybko przyswajalnych węglowodanów (takich jak cukry proste) i zastąpienie ich węglowodanami złożonymi (bogatymi w błonnik) pomaga w stabilizacji poziomu cukru we krwi. Błonnik zmniejsza tempo wchłaniania glukozy, co pozwala uniknąć gwałtownych skoków poziomu cukru - więcej na ten temat piszemy w pkt. 4.
- Dieta zbilansowana, bogata w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, chude źródła białka i zdrowe tłuszcze (takie jak te znajdujące się w oliwie z oliwek czy rybach) wspomaga utrzymanie odpowiedniego poziomu glukozy oraz lipidów we krwi.
- Regularne spożywanie posiłków, w stałych odstępach czasu, pomaga w utrzymaniu stabilnego poziomu cukru we krwi. Skoki i spadki glukozy mogą być bardziej ekstremalne, jeśli posiłki są nieregularne lub pomijane i "nadrabia się" je dużymi porcjami.
- Monitorowanie indeksu glikemicznego (IG): Wybieranie produktów o niskim IG pomaga w kontroli poziomu glukozy, ponieważ żywność o niskim IG powoduje wolniejsze uwalnianie glukozy do krwiobiegu. W tym kontekście chcemy opowiedzieć Ci o Ładunku Glikemicznym, który jest bardziej miarodajnym wskaźnikiem. Będziemy na ten temat pisać niżej w tym tekście.
- Prawidłowe nawodnienie jest ważne dla utrzymania równowagi metabolicznej i może pomóc w regulacji poziomu glukozy.
Zasady żywienia w cukrzycy - czym jest ładunek glikemiczny
Ładunek glikemiczny (ŁG) jest bardziej wiarygodnym wskaźnikiem niż indeks glikemiczny (IG) w kontekście oceny wpływu spożywanych produktów na poziom cukru we krwi u osób z cukrzycą.
Należy wiedzieć, że ŁG uwzględnia nie tylko indeks glikemiczny produktów (szybkość, z jaką węglowodany są przekształcane w glukozę i podnoszą poziom cukru we krwi), ale także ilość węglowodanów w porcji produktu. Dzięki temu lepiej oddaje realny wpływ spożywanego pokarmu na glikemię.
Dobrym przykładem jest arbuz, który ma wysoki indeks glikemiczny, lecz z uwagi na niską zawartość węglowodanów na 100 g produktu, jesto ładunek glikemiczny jest bardzo niski.
Poniżej przedstawiamy teabelę ładunku glikemicznego:
W dodatku ŁG bierze pod uwagę nie tylko czyste liczby dotyczące węglowodanów, ale również rodzaj węglowodanów i obecność innych składników (takich jak białka i tłuszcze), które mogą wpływać na prędkość wchłaniania glukozy do krwi.
Spożywanie produktów o niskim indeksie glikemicznym, ale bogatych w węglowodany, może prowadzić do podobnego wzrostu poziomu cukru we krwi, jak w przypadku produktów o wysokim IG, ale z mniejszą ilością węglowodanów. Dlatego dopiero Ładunek glikemiczny daje bardziej kompleksowy obraz, jak konkretny produkt wpłynie na poziom glukozy.
W konsekwencji przy ocenie produktów spożywczych dla diabetyków, ŁG pozwala na lepsze dopasowanie diety, z uwzględnieniem wszystkich czynników wpływających na poziom cukru po posiłku, co jest kluczowe w efektywnym zarządzaniu cukrzycą.
Leczenie cukrzycy dietą
Podstawowe składniki odżywcze i ich znaczenie
Białka są fundamentem zdrowej diety cukrzycowej, ponieważ nie podnoszą poziomu cukru we krwi tak jak węglowodany. Tłuszcze powinny być wybierane z uwagą – preferowane są tłuszcze nienasycone znajdujące się w oliwie z oliwek, orzechach i rybach. Węglowodany powinny pochodzić przede wszystkim ze źródeł bogatych w błonnik, takich jak pełnoziarniste produkty zbożowe, co pomaga w stabilizacji poziomu glukozy.
W diecie cukrzycowej ważne jest także dostarczanie odpowiedniej ilości witamin i minerałów. Witaminy z grupy B, witamina D, magnez i chrom to składniki, które mają pozytywny wpływ na metabolizm glukozy i ogólną funkcję insulinową.
Zalecenia dotyczące spożycia węglowodanów, tłuszczów i białek
Warto podkreślić, że rekomendacje powinny być wydawane indywidualnie z uwagi na liczne cechy pacjenta, które mogą odbiegać od przyjętych norm. Istotą jest również typ cukrzycy - 1 lub 2
Białko:
Zawartość białka w diecie powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb. Aktualnie brakuje jednoznacznych dowodów, które by wskazywały na negatywne skutki stosowania diet wysokobiałkowych w dietoterapii cukrzycy (wysokobiałkowe produkty polecane są do wsparcia cukrzyków chorujących - zobacz Nutreog DIA). Dla większości diabetyków, podobnie jak dla reszty populacji, zalecany udział kalorii z białka w diecie wynosi 15–20% (czyli około 1–1,5 g/kg masy ciała na dzień). W przypadku osób z cukrzycą typu 2 i nadwagą, dieta o zmniejszonej kaloryczności z 20–30% zawartością białka może przyczynić się do lepszego poczucia sytości i wspomagać redukcję oraz utrzymanie odpowiedniej masy ciała. Natomiast pacjenci z przewlekłą chorobą nerek powinni ograniczyć spożycie białka do około 0,8–1 g/kg masy ciała na dzień. Nie ma potrzeby redukowania białka pochodzenia zwierzęcego, jednak w niektórych przypadkach zastąpienie go białkiem roślinnym może być korzystne.
Tłuszcze:
W diecie osób z cukrzycą zalecane jest utrzymanie takiego samego udziału tłuszczów, jak w zaleceniach dla populacji ogólnej, co oznacza, że tłuszcze mogą dostarczać od 25% do 40% wartości energetycznej diety. Istotniejsza niż całkowita ilość tłuszczów jest jakość spożywanych kwasów tłuszczowych. Co warto wiedzieć o tłuszczach:
- Zaleca się spożywanie tłuszczów roślinnych, ale z wyłączeniem tłuszczu palmowego i kokosowego, które nie są polecane w diecie osób z cukrzycą.
- Zawartość cholesterolu w codziennej diecie nie powinna przekraczać 300 mg. Dla osób z dyslipidemią limit ten obniża się do 200 mg na dzień.
- Aby zmniejszyć poziom LDL w cholesterolu, zaleca się redukcję nasyconych kwasów tłuszczowych w diecie oraz ich zastąpienie węglowodanami o niskim indeksie glikemicznym lub jednonienasyconymi kwasami tłuszczowymi.
- Unikaj "śmieciowego jedzenia", czyli w diecie należy ograniczyć do minimum spożycie izomerów trans kwasów tłuszczowych, szczególnie tych pochodzących z przetworzonej żywności, jak ciasta, ciasteczka, posiłki instant i fast-food.
Węglowodany a cukrzyca - Znaczenie indeksu glikemicznego i ładunku glikemicznego w doborze produktów
Węglowodany mają bezpośredni wpływ na poziom glukozy we krwi, dlatego ważne jest wybieranie tych o niskim indeksie glikemicznym, które powoli uwalniają glukozę do krwi. W tym kontekście warto wybierać produkty które mają niski ładunek glikemiczny (znajdziesz je w różnych tabelach)
Wracając do tematu spożycia węglowodanów musimy powiedzieć, że obecnie nie ma jednoznacznych badań, które określiłyby idealną ilość węglowodanów w diecie diabetyków. Dlatego rekomenduje się, aby węglowodany stanowiły około 45% całkowitej wartości energetycznej diety, ale ten udział może wzrosnąć nawet do 60% jeśli pochodzą one z produktów o niskim łądunku glikemicznym i są bogate w błonnik, co jest szczególnie zalecane dla osób bardzo aktywnych fizycznie. Natomiast dla osób z mniejszą aktywnością fizyczną, przy ograniczonych możliwościach zwiększenia tej aktywności, zaleca się dostarczanie 25–45% kalorii z węglowodanów.
Najlepszym źródłem węglowodanów dla diabetyków powinny być pełnoziarniste produkty zbożowe o niskim IG (poniżej 55). Zaleca się ograniczenie prostych węglowodanów, jak jedno- i dwucukry, a także minimalizowanie dodanych i wolnych cukrów, które znajdują się m.in. w cukrze, słodyczach, miodzie, sokach i napojach owocowych. W przypadku stosowania substancji słodzących, zaleca się używanie ich w ilościach rekomendowanych przez producentów. Spożycie fruktozy nie powinno przekraczać 50 g dziennie, a nie zaleca się jej stosowania jako substytutu cukru, mimo niskiego IG.
W diecie diabetyków powinno się znajdować co najmniej 25 g błonnika dziennie lub 15 g błonnika na każde 1000 kcal diety. Należy dążyć do włączenia do diety co najmniej dwóch porcji pełnoziarnistych produktów zbożowych i trzech porcji warzyw bogatych w błonnik dziennie. Jeśli nie można dostarczyć zalecanej ilości błonnika z pożywienia, warto rozważyć uzupełnienie diety suplementami błonnika, szczególnie rozpuszczalnymi w wodzie, oraz zwiększyć spożycie skrobi opornej.
Lista produktów o niskim indeksie glikemicznym - zobacz PDF
|
Nazwa produktu |
Wartość indeksu glikemicznego (IG) |
|
OWOCE |
|
|
Grejpfrut |
25 |
|
Ananas |
59-66 |
|
Jabłko |
36 |
|
Czarna porzeczka |
25 |
|
Maliny |
26 |
|
Brzoskwinia |
42 |
|
Mandarynka |
42 |
|
Borówka amerykańska |
40 |
|
Jeżyny |
25 |
|
Gruszki |
38 |
|
Truskawki |
40 |
|
Durian |
49 |
|
Awokado |
40 |
|
Kiwi |
53 |
|
Pomelo |
78 |
|
Banan |
52 |
|
Pomarańcze |
43 |
|
Mango |
51 |
|
Arbuz |
76 |
|
Winogrono |
45 |
|
Wiśnie |
22 |
|
WARZYWA |
|
|
Buraki |
64 |
|
Papryka czerwona |
32 |
|
Bataty (gotowane) |
46-61 |
|
Ziemniaki (surowe) |
60 |
|
Ziemniaki (gotowane) |
78 |
|
Rzodkiewka |
32 |
|
Pomidory |
38 |
|
Szpinak |
32 |
|
Marchew (surowa) |
35 |
|
Marchew (gotowana) |
39 |
|
Czosnek |
30 |
|
Seler korzeniowy |
35 |
|
Koper włoski |
45 |
|
Soja |
16 |
|
Soczewica |
28 |
|
Ciecierzyca |
28 |
|
Kalafior |
15-30 |
|
Brokuły |
32 |
|
Dynia |
64 |
|
Ogórek zielony |
15 |
|
NASIONA, PESTKI I ORZECHY |
|
|
Orzeszki ziemne |
14 |
|
Migdały |
0 |
|
Pistacje |
18 |
|
Pestki dyni |
10 |
|
Orzechy brazylijskie |
10 |
|
Sezam |
35 |
|
Nerkowce |
22 |
|
Orzechy laskowe |
15 |
|
PRODUKTY ZBOŻOWE |
|
|
Kasza gryczana |
45 |
|
Kasza bulgur |
46-64 |
|
Kasza jaglana |
71 |
|
Płatki jaglane (surowe) |
52 |
|
Płatki jaglane (gotowane) |
72 |
|
Pieczywo pszenne |
75 |
|
Ryż biały (gotowany) |
73 |
|
Ryż brązowy (gotowany) |
68 |
|
Płatki kukurydziane |
81 |
|
Mąka pszenna |
72 |
|
PRODUKTY MLECZNE i NABIAŁ |
|
|
Mleko tłuste |
39 |
|
Mleko odtłuszczone |
37 |
|
Jaja |
0 |
|
Ser żółty |
0-10 |
|
Ser pleśniowy |
27 |
|
INNE |
|
|
Piwo |
66 |
|
Sok pomarańczowy |
50 |
|
Sok pomidorowy |
31 |
|
Napój sojowy |
62 |
|
Tofu |
15 |
Planowanie posiłków
Metoda „talerza” jako sposób na kontrolę porcji
Metoda talerza to prosty sposób na zbilansowanie posiłków. Połowa talerza powinna być wypełniona warzywami, ćwierć talerza stanowią białka, a ćwierć węglowodany o niskim indeksie glikemicznym.
Jak wspierać cukrzyka w chorobie
W naszej działalności informujemy pacjentów i ich opiekunów, jak ważne jest prawidłowe żywienie w chorobie (polecamy artykuły: Dieta w rekonwalescencji oraz Prehabilitacja). Pisaliśmy na ten temat nie jeden poradnik i regularnie pojawiamy się na konferencjach. Możesz także obserwować nasze media społecznościowe, aby nie przegapić naszych webinarów.
Naszą odpowiedzią do wsparcia cukrzyków w chorobie jest wysokobiałkowy, zbilansowany preparat żywieniowy, który wzmacnia organizm pacjenta w trudnym okresie - Nutrego DIA
Warto dodać także, że Nutrego DIA:
Nie zawiera substancji słodzących (słodzików) – naturalny.
- zawiera izomaltulozę, cukier o niskim IG,
- niski ładunek glikemiczny,
- dostępny jest w trzech dobrych smakach,
- zawiera wyłącznie rozpuszczalny błonnik pokarmowy,
- zawiera nienasycone kwasy tłuszczowe,
- ma tylko naturalne aromaty
- nie zawiera laktozy, ani glutenu.